Υπηρεσίες
Χρηστικές Πληροφορίες
Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής- Υπερκινητικότητας: Εκπαίδευση Γονέων και Εκπαιδευτικών |
Οι κλινικές μελέτες που αφορούν στη θεραπευτική αντιμετώπιση της Διαταραχής Ελλειμματικής Προσοχής- Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ), υπογραμμίζουν τη σημασία των ψυχολογικών παρεμβάσεων στη θεραπεία και στην πρόληψη των υποτροπών, είτε χορηγούνται μόνες τους είτε σε συνδυασμό με την φαρμακοθεραπεία1. Άλλωστε η ΔΕΠΥ καθώς και οι συχνότερες συνοσηρές με αυτή καταστάσεις, αποτελούν τις κατεξοχήν διαταραχές της συμπεριφοράς που απαιτούν συμπεριφορικού τύπου παρεμβάσεις. Κατά συνέπεια μία πλήρης και ολοκληρωμένη θεραπευτική προσέγγιση οφείλει να περιλαμβάνει μη- φαρμακολογικές θεραπείες.
Ο κύριος στόχος όλων των ψυχολογικών παρεμβάσεων είναι η βελτίωση της καθημερινής λειτουργικότητας του παιδιού μέσω της βελτίωσης της συμπεριφοράς του και της σχέσης του με τους γονείς, τους εκπαιδευτικούς και τους συνομηλίκους του. Οι θεραπευτικές παρεμβάσεις που απευθύνονται προς τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς στοχεύουν στην εκπαίδευσή τους σχετικά με τη φύση και την πορεία της διαταραχής και στην εκμάθηση αποτελεσματικών και κατάλληλων τρόπων αντιμετώπισης των προβληματικών συμπεριφορών που σχετίζονται ή απορρέουν από τη ΔΕΠΥ.
Οι ψυχολογικές παρεμβάσεις για τη ΔΕΠΥ περιλαμβάνουν ένα ευρύ φάσμα γνωστικών και συμπεριφορικών προσεγγίσεων. Η Ψυχοεκπαίδευση Γονέων και Εκπαιδευτικών, η Εκπαίδευση Γονέων (ParentTraining) βάσει της θεραπείας συμπεριφοράς, η Γνωσιακή Θεραπεία και η Εκπαίδευση στις Κοινωνικές Δεξιότητες, αποτελούν τις επιστημονικά τεκμηριωμένες μεθόδους αντιμετώπισης της ΔΕΠΥ.
Εκπαίδευση Γονέων
Η ανατροφή ενός παιδιού με ΔΕΠΥ αποτελεί μια πολύ σημαντική εμπειρία για τον γονέα, ταυτόχρονα όμως μπορεί να είναι πολύ δύσκολη και στρεσογόνα. Η ΔΕΠΥ κατά κανόνα δημιουργεί ποικίλα προβλήματα στο γονεϊκό ζεύγος, στην οικογένεια και στα αδέρφια αφού ο καθένας επηρεάζεται από τη συμπεριφορά του παιδιού και καλείται να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες στην καθημερινή ζωή που απορέουν από αυτή.
Κατά την Ψυχοεκπαίδευση Γονέων2, οι γονείς αρχικά ενημερώνονται αναφορικά με τη συμπτωματολογία, την πιθανή αιτιολογία και την αναμενόμενη πορεία της διαταραχής καθώς και για τις προτεινόμενες θεραπευτικές παρεμβάσεις. Πρέπει να σημειωθεί ότι για τους περισσότερους γονείς, ιδιαίτερα στις περιπτώσεις που η παραπομπή για αξιολόγηση έχει καθυστερήσει, η σαφής διάγνωση αποτελεί το πρώτο βήμα της αντιμετώπισης.
Σημείο εκκίνησης της ενημέρωσης αποτελούν οι αντιλήψεις, υποθέσεις ή πεποιθήσεις των γονέων για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν με τα παιδιά τους, τι θεωρούν δηλαδή ότι ευθύνεται για την διαταραχή. Αρχικά ενημερώνονται για τα ευρήματα της διάγνωσης όπου κατά κανόνα προκύπτει το ερώτημα για τα αίτια των συμπτωμάτων, τα οποία πρέπει να συζητηθούν εκτενώς και σε σχέση με τις γονεϊκές αντιλήψεις .
Σε αυτό το σημείο η ΔΕΠΥ οφείλει να εξηγηθεί στη βάση του «βιοψυχοκοινωνικού μοντέλου», σύμφωνα με το οποίο βιολογικοί παράγοντες, υπό την έννοια γενετικής προδιάθεσης, αποτελούν την αιτία της διαταραχής και δευτερογενώς ψυχοκοινωνικοί παράγοντες συμβάλλουν στην εκδήλωση, διατήρηση ή και επιδείνωση των προβλημάτων και ενδεχόμενα στην εμφάνιση συννοσηρών διαταραχών.
Σε γονείς, που στις αντιλήψεις τους για τη διαταραχή επικρατεί ένα ψυχοκοινωνικό μοντέλο, η πεποίθηση δηλαδή ότι τα συμπτώματα προκαλούνται εξαιτίας λαθών στην ανατροφή του παιδιού ή εξαιτίας συζυγικών προβλημάτων, τονίζεται η σημασία του βιολογικού παράγοντα.
Αντίστοιχα, σε γονείς που στις αντιλήψεις τους κυριαρχούν βιολογικά αίτια όπως κληρονομικότητα ή περιγγενητικά προβλήματα, οφείλει να τονισθεί η σημασία των ψυχοκοινωνικών επιδράσεων. Η καλή κατανόηση εκ μέρους των γονέων του βιοψυχοκοινωνικού μοντέλου αποτελεί θετική βάση για τις περαιτέρω παρεμβάσεις φαρμακολογικές και ψυχολογικές.
Περαιτέρω πρέπει να ληφθούν υπόψη άλλοι επιβαρυντικοί παράγοντες στην οικογένεια, προβλήματα υγείας άλλων μελών, συζυγικά ή οικονομικά προβλήματα. Δυσκολίες στην αλληλεπίδραση παιδιού- γονέα πρέπει επίσης να ληφθούν υπόψη, να συζητηθούν και να επισημανθούν οι παράγοντες και πρακτικές που συμβάλλουν στη διατήρηση και όξυνση των προβλημάτων. Είναι σημαντικό στη φάση αυτή να συμμετάσχουν ανάλογα με το αναπτυξιακό στάδιο στο οποίο βρίσκονται και τα αδέλφια του παιδιού, προκειμένου να μπορέσουν να θέσουν τις ερωτήσεις τους και τους προβληματισμούς τους σχετικά με τις συμπεριφορές που τους προβληματίζουν.
Στο σημείο αυτό είναι σημαντικό να προταθεί στους γονείς η κατάλληλη βιβλιογραφία και συγκεκριμένοι διαδικτυακοί τόποι σχετικοί με τη ΔΕΠΥ για περαιτέρω ενημέρωση και μελέτη. Οι Ομάδες Γονέων Παιδιών με ΔΕΠΥ είναι επίσης εξαιρετικά σημαντικές στην υποστήριξη των οικογενειών, δίνοντας τη δυνατότητα στους γονείς να ανταλάσσουν τις εμπειρίες τους στη διαχείριση καθημερινών θεμάτων.
Η Εκπαίδευση Γονέων3 αποτελεί μια αποτελεσματική συμπεριφορική θεραπευτική παρέμβαση που εκπαιδεύει τους γονείς στη χρήση συμπεριφορικών τεχνικών ελέγχου και τροποποίησης της συμπεριφοράς του παιδιού. Σχεδιάστηκε στη δεκαετία του 1960 και είναι βασισμένη στη θεωρία της μάθησης της συμπεριφοράς. Έκτοτε αναπτύχθηκε περαιτέρω προκειμένου να συμπεριλάβει παράγοντες όπως οι πεποιθήσεις και τα συναισθήματα των γονέων, για παράδειγμα η αυτοπεποίθησή τους στην άσκηση του γονεϊκού τους ρόλου και η συζυγική σχέση, αλλά και ευρύτερα κοινωνικά θέματα όπως η κοινωνική απομόνωση, που επηρεάζουν τη συμπεριφορά.
Οι κύριοι στόχοι στα προγράμματα εκπαίδευσης γονέων είναι η εκμάθηση τεχνικών διαχείρισης και ελέγχου της συμπεριφοράς του παιδιού, η ενίσχυση της ικανότητας τους και της αυτοποεποίθησής τους στην ανατροφή του παιδιού καθώς και η βελτίωση της σχέσης γονέων- παιδιού με τη χρήση κατάλληλων μορφών επικοινωνίας και θετικής προσοχής. Η δομή των προγραμάτων αυτών είναι στη βάση εβδομαδιαίων συνεδριών, συνήθως σε ομάδες αλλά μπορούν να τροποποιηθούν ώστε να χορηγούνται και ατομικά.
Η κύρια συμπεριφορική τεχνική στην οποία εκπαιδεύονται οι γονείς είναι η χρήση ανταλλάξιμων αμοιβών και ενισχυτών (tokeneconomy)4 που κινητοποιούν και προτρέπουν το παιδί να ελέγξει τη συμπεριφορά, την παρορμητικότητά και τη διάσπαση της προσοχής του. Οι ενισχυτές μπορεί να είναι άμεσοι, όπως επιπλέον χρόνος παιχνιδιού ή να έχουν τη μορφή «πόντων» που συγκεντρώνει το παιδί, προκειμένου να αποκτήσει κάτι που επιθυμεί. Άλλοι τύποι ενισχυτών όπως ο έπαινος είναι επίσης εξαιτερικά βοηθητικοί.
Άλλη συμπεριφορική τεχνική αποτελούν οι αρνητικές συνέπειες ή επιπτώσεις για τις ανεπιθύμητες συμπεριφορές. Αν και πρέπει να χρησιμοποιείται με μικρότερη συχνότητα από την ενίχσυση, η προσέγγιση αυτή έχει σημαντική λειτουργία ιδιαίτερα όταν η συμπεριφορά του παιδού είναι ιδιαίτερα διασπαστική και ενοχλητική για τους άλλους και πρέπει να σταματήσει άμεσα. Οι λεκτικές προειδοποιήσεις, η απώλεια ενισχυτών από αυτούς που το παιδί έχει ήδη κερδίσει ή η διακοπή μιας δραστηριότητας (timeout) κατά την οποία το παιδί απομακρύνεται από τους άλλους για μια συγκεκριμένη περίοδο, αποτελούν παραδείγματα αυτής της τεχνικής.
Επιγραμματικά οι δέκα βασικές οδηγίες5 για τους γονείς είναι:
- Ενίσχυση της Προσοχής: τοποθέτηση του μαθητή σε θέση με ελάχιστο θόρυβο, κίνηση, θετική επίδραση από συμμαθητή και μικρή απόσταση από το δάσκαλο, υπογράμμιση των δραστηριοτήτων ώστε να κατανοήσει την σπουδαιότερη, συχνά διαλείμματα, δυνατότητα να κινείται μέσα στην τάξη
- Ενίσχυση των Εκτελεστικών Λειτουργιών: εξωτερικοί οργανωτές, υποδιαίρεση σύνθετων δραστηριοτήτων σε μικρά μέρη
- Ενίσχυση της Μνήμης Εργασίας: τοποθέτηση κανόνων, εργασιών, προγραμμάτων σε πίνακα, τεχνικές οπτικοποίησης και γραφικοί οργανωτές
Το αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών είναι το σώμα της γνώσης και των εννοιών που αποτελούν τον εκπαιδευτικό στόχο. Το πρόγραμμα πρέπει να καλυφθεί με τη χρήση διαφόρων τεχνικών διδασκαλίας, υλικών και δραστηριοτήτων. Η άριστη πρακτική είναι η εξατομίκευση της διδασκαλίας προκειμένου να καλυφθούν τα διαφορετικά μαθησιακά προφίλ του κάθε μαθητή7. Επιπρόσθετα οι μαθητές μαθαίνουν καλύτερα όταν συμμετέχουν ενεργά στη διδασκαλία.
|
Newsletter
Οδηγός Ενημέρωσης
- COVID-19
- Διαταραχές Αυτιστικού Φάσματος
- Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής- Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ)
- Μαθησιακές Δυσκολίες- Δυσλεξία
- Ψυχοκοινωνικά Προβλήματα (Διαζύγιο- Πένθος)
- Διαταραχές Λόγου
- Τραυλισμός
- Αναπτυξιακά Ορόσημα Σχολικής Ηλικίας
- Αναπτυξιακά Ορόσημα Προσχολικής Ηλικίας
- Αναπτυξιακά Ορόσημα Νηπιακής Ηλικίας
- Αναπτυξιακά Ορόσημα Βρεφικής Ηλικίας
- Διαταραχές Σίτισης - Προσέγγιση SOS