Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής- Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ, όπως είναι γνωστή από τα ακρωνύμια ή ADHD διεθνώς) αποτελεί μια από τις συχνότερες διαταραχές που εμφανίζονται σε παιδιά σχολικής ηλικίας. Η ΔΕΠΥ επηρεάζει την ικανότητα του παιδιού να ρυθμίζει το επίπεδο της κινητικότητάς του (Υπερκινητικότητα), να ελέγχει τη συμπεριφορά του (Παρορμητικότητα), να οργανώνει και να συγκεντρώνεται σε συγκεκριμένες δραστηριότητες, χωρίς να διασπάται από άσχετα ερεθίσματα (Διάσπαση Προσοχής- Ελλειμματική Προσοχή- Απροσεξία). Η βασική αυτή τριάδα συμπτωμάτων παρουσιάζεται με αταίριαστη, για την ηλικία του παιδιού, ένταση. Τα συμπτώματα παρεμβαίνουν στην καθημερινή λειτουργικότητα, επηρεάζοντας τη σχολική του επίδοση, τη συμβίωση με τους γονείς και τα αδέλφια και τη σχέση του με τους συνομηλίκους του. 

Σύμφωνα με τα Διεθνή Συστήματα Ταξινόμησης των Παιδικών Διαταραχών, η ΔΕΠΥ διακρίνεται σε τρεις κατηγορίες (αλλιώς υπότυπους ή κλινικές κατηγορίες) ανάλογα με το ποια συμπτώματα κυριαρχούν στη συμπεριφορά του παιδιού. Έτσι ένα παιδί με ΔΕΠΥ μπορεί να παρουσιάζει:

• Κυρίως Υπερκινητικότητα και Παρορμητικότητα 
• Κυρίως Διάσπαση Προσοχής- Απροσεξία (γνωστή ως Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής- ΔΕΠ)
• Συνδυασμό Υπερκινητικότητας, Παρορμητικότητας και Διάσπασης Προσοχής(η συχνότερη μορφή)

Υπερκινητικότητα

Το περισσότερο ενοχλητικό ίσως από τα συμπτώματα της ΔΕΠΥ είναι η Υπερκινητικότητα.

Κριτήρια Υπερκινητικότητας:

• - Κινεί νευρικά χέρια και πόδια ή στριφογυρνά νευρικά στη θέση του 
• - Σηκώνεται από τη θέση του στην τάξη, ή σε άλλες καταστάσεις που πρέπει να είναι καθιστός/ή
• - Τρέχει εδώ και εκεί ή σκαρφαλώνει, με τρόπο υπερβολικό, σε περιστάσεις που δεν προσφέρονται για αυτές τις δραστηριότητες. Σε εφήβους ή ενήλικες
• - μπορεί να παρατηρείται μόνο υποκειμενικόαίσθημα κινητικής ανησυχίας και να βρίσκονται σε κίνηση συνεχώς τα δάκτυλα, το πόδι κ.ά.
• - Δυσκολεύεται να παίζει ή να συμμετέχει σε δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου ήσυχα
• - Είναι διαρκώς σε κίνηση ή ενεργεί σαν να είναι «στην πρίζα»
• - Μιλά ακατάπαυστα 

Υπερκινητικό ή απλά ζωηρό?

Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι τα περισσότερα παιδιά τα χαρακτηρίζει η κίνηση και η ζωηράδα. Η κινητικότητα αυτή τα βοηθά να εξερευνούν και να μαθαίνουν. Στη ΔΕΠΥ όμως παρουσιάζεται Υπερκινητικότητα, που δεν είναι κατάλληλη για την ηλικία του παιδιού και παρουσιάζεται παντού. Είναι διαφορετικό να τρέχει συνεχώς ένα παιδί 4 ετών από ένα παιδί 12 ετών και ανεξάρτητα με το που βρίσκεται, στο σπίτι, στο σχολείο, στο ιατρείο, να κινείται υπερβολικά και ανεξέλεγκτα. Επιπρόσθετα, η υπερκινητικότητα αυτή έχει σοβαρές επιπτώσεις στην καθημερινή του λειτουργία.

 Ελλειμματική Προσοχή ή Διάσπαση Προσοχής ή Απροσεξία

Η Ελλειμματική Προσοχή στη ΔΕΠΥ σχετίζεται τόσο με τη δυσκολία του παιδιού να συγκεντρωθεί σ’ αυτό που κάνει όσο και με την εύκολη διάσπαση της προσοχής του από αυτό που κάνει.

Κριτήρια Απροσεξίας:

• Αδυνατεί να εστιάσει την προσοχή του σε λεπτομέρειες ή κάνει λάθη απροσεξίας στο σχολείο, στις σχολικές εργασίες, στο χώρο εργασίας ή σε άλλες δραστηριότητες

• Δυσκολεύεται να διατηρήσει την προσοχή του συγκεντρωμένη στη μελέτη, στα καθήκοντά του ή στο παιχνίδι

• Πολλές φορές φαίνεται να μην ακούει όταν του μιλούν

• Δεν ακολουθεί μέχρι τέλους τις οδηγίες και συνεπώς δεν μπορεί να ολοκληρώσει σχολικές εργασίες που του ανατίθενται ή καθήκοντα στο χώρο εργασίας, μικροθελήματα ή άλλες υποχρεώσεις (όχι εξαιτίας εναντιωματικής συμπεριφοράς ή αδυναμίας να κατανοήσει τις οδηγίες)

• Δυσκολεύεται να οργανώσει τα καθήκοντά του, τις εργασίες του ή άλλες δραστηριότητες

• Αποφεύγει, δείχνει απροθυμία ή δεν επιθυμεί να εμπλακεί σε δραστηριότητες που απαιτούν παρατεταμένη, σταθερή και διαρκή νοητική προσπάθεια (όπως σχολική εργασία ή προετοιμασία των μαθημάτων στο σπίτι)

• Χάνει πράγματα απαραίτητα για τις δραστηριότητες και τα καθήκοντά του (π.χ. παιχνίδια, σχολικές εργασίες, μολύβια, βιβλία, ή εργαλεία)

• Διασπάται εύκολα η προσοχή του από εξωτερικά ερεθίσματα

• Ξεχνά καθημερινές δραστηριότητες και υποχρεώσεις

Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι πολλά παιδιά είναι απρόσεκτα και ανυπόμονα. Τα παιδιά με ΔΕΠΥ όμως είναι υπερβολικά απρόσεκτα για την ηλικία τους και η απροσεξία τους εντοπίζεται σε όλες τις καταστάσεις στις οποίες δραστηριοποιείται το παιδί: στο σπίτι, στο σχολείο, στην παρέα του... Επιπρόσθετα, η διαταραχή αυτή της προσοχής έχει σοβαρές επιπτώσεις στην καθημερινή του λειτουργία.

  Όπως αναφέρθηκε ήδη η απροσεξία μπορεί να οδηγήσει σε μη ολοκληρωμένες εργασίες. Ένα διάσημο παράδειγμα είναι ο Leonardo daVinci. Αν και είναι διάσημος για τους πίνακές του μόνο 17 είναι ολοκληρωμένοι. Η δυσκολία του αυτή έχει επισημανθεί από τον μαθητή του και βιογράφο του:

  «Αυτός ο άνθρωπος δεν μπορεί να ολοκληρώσει τίποτα! Σκέφτεται το τέλος πριν την αρχή»

  (Wallace, 1966).