ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ & ΓΛΩΣΣΑ

Με τον όρο Επικοινωνία εννοούμε τη διαδικασία μεταφοράς μηνυμάτων από ένα άτομο σε άλλο. Μέσω της επικοινωνίας πραγματοποιείται η ανταλλαγή πληροφοριών, ιδεών, σκέψεων ή συναισθημάτων. Η επικοινωνία μπορεί να είναι λεκτική, νοηματική ή γραπτή. Η Γλώσσα αποτελεί τη βάση της λεκτικής επικοινωνίας.
Η επικοινωνία ξεκινά από την πρώτη μέρα της ζωής με τις πρώιμες εκφωνήσεις. Το κλάμα, το γέλιο, το επίμονο κοίταγμα στο πρόσωπο, οι εκφωνήσεις, οι χειρονομίες, οι λέξεις και οι προτάσεις αποτελούν τα αναπτυξιακά αναμενόμενα στάδια.

Στάδια τυπικής ανάπτυξης της επικοινωνίας

• Aπό την 1η μέρα ζωής: Κλάμα
• 6-8 εβδομάδες: Χαμόγελο, κινήσεις, ικανότητα μίμησης κινήσεων του στόματος και εκφράσεων προσώπου, μουρμούρισμα, παραγωγή ήχων (εκφωνήσεις)
• 6 μηνών: Φωνητικές συνομιλίες, ανάπτυξη οπτικής επαφής και «εναλλαγή σειράς» κατά την αλληλεπίδραση
• 8 μηνών: Ψέλλισμα συλλαβών- βάβισμα, γλωσσικό παιχνίδι με συλλαβές (π. χ. μπα-μπα-μπα)
• 9-15 μηνών: Χειρονομίες – δείξιμο με το δάχτυλο ή με τα μάτια. Ανάπτυξη «ιδιόγλωσσας», παραγωγή εκφωνήσεων με προσωδία προτασιακού τύπου
• 18 μηνών: Ανάπτυξη βασικού λεξιλογίου, 3-50 λέξεων
• 2 ετών: Φράσεις δύο λέξεων. Επαναλαμβάνει ή μιμείται λέξεις ή φράσεις που ακούει (ηχολαλία)
• 2-3 ετών: Τηλεγραφική ομιλία, συνδυασμός 3-5 λέξεων μαζί. Απαντάει σε ερωτήσεις με Ναι/ Όχι. Η γλώσσα εστιάζει στο «εδώ και τώρα». Χρησιμοποιεί συμβολικά διάφορα παιχνίδια (τάισμα μωρού)
• 3 ετών: Λεξιλόγιο 1000 λέξεων. Βελτίωση της γραμματικής των προτάσεων. Η ηχολαλία σπάνια παρατηρείται
• 4 ετών: Σύνθετες δομές προτάσεων. Διατηρεί το θέμα συζήτησης, αναζητά πληροφορίες
• 5 ετών: Ολοκλήρωση της γραμματικής δομής. Αποτελεσματική επικοινωνία με όλους τους συνομιλητές. Αρχίζει να κατανοεί αστεία και σαρκασμούς
• 5-7 ετών: Ολοκλήρωση της ικανότητας αφήγησης. Ανάπτυξη εύρους πραγματολογικών δεξιοτήτων

ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

Η Γλώσσα είναι το σύστημα με το οποίο αναφερόμαστε σε έννοιες χρησιμοποιώντας φθόγγους, λέξεις και προτάσεις. Αποτελεί έναν ιδιαίτερο κώδικα έκφρασης και σκέψης, προκειμένου να εξυπηρετηθεί η επικοινωνία.
Η ανάπτυξη της ομιλίας και της επικοινωνίας είναι πολύ σημαντική για το παιδί και τον περίγυρο του. Βοηθάει στην ανάπτυξη των κοινωνικών σχέσεων, τη βελτίωση της αυτοεκτίμησης, στην επαφή με αλλά παιδιά ίδιας ηλικίας, στην αυτοεξυπηρέτηση εκφράζοντας επιθυμίες, ανάγκες, πόνο, συναίσθημα.
Κάθε παιδί αναπτύσσει με το δικό του ξεχωριστό τρόπο την επικοινωνία.

Στάδια γλωσσικής εξέλιξης

• 0-3 μηνών
Γελάει, κλαίει, αντιδρά σε ήχους, παράγει φωνήεντα

• 3-6 μηνών
Κλαίει με διαφορετικό τρόπο για κάθε ανάγκη

• 6-9 μηνών

Λέει «μαμά», «μπαμπά», ανταποκρίνεται στο όνομά του, χρησιμοποιεί περισσότερους ήχους, ξεκινάει η μίμηση των ήχων

• 9-12 μηνών
Πραγματοποιεί κινήσεις όπως «γεια» και παλαμάκια. Χρησιμοποιεί 2-3 λέξεις

• 12-24 μηνών
Ονομάζει αντικείμενα και πρόσωπα, λέει το όνομα του, χρησιμοποιεί πρόταση έως και τριών λέξεων, χρησιμοποιεί περίπου 50 λέξεις, καταλαβαίνει και εκτελεί διπλές εντολές

• 24-36 μηνών
Χρησιμοποιεί προτάσεις έως και πέντε λέξεων, κάνει ερωτήσεις, γνωρίζει τον πληθυντικό αριθμό, χρησιμοποιεί την άρνηση (μην, δεν) χρησιμοποιεί έως και 300 λέξεις, «κουβεντιάζει» όταν παίζει

• 3-4 χρονών
Η άρθρωση καθαρίζει, βελτιώνεται το συντακτικό, εξιστορεί, το λεξιλόγιο πλησιάζει τις 1000 λέξεις, τραγουδάει

• 4-5 χρονών
Χρησιμοποιεί ερωτήσεις «τι», «ποιος», «γιατί», χρησιμοποιεί σύνθετες προτάσεις, περιμένει τη σειρά του, χρησιμοποιεί προστακτική

• 5-6 χρονών
Γνωρίζει αντίθετες έννοιες, ρωτάει για να αποκτήσει περαιτέρω πληροφορίες, χρησιμοποιεί Αόριστο, Μέλλοντα, Ενεστώτα, κατανοεί τις χρονικές έννοιες «σήμερα», «αύριο», «χθες». Αφηγείται με αρχή- μέση- τέλος

• 7-11 χρονών
Εκφράζεται διαφορετικά στο γραπτό λόγο από τον προφορικό λόγο. Προσαρμόζει τον τρόπο που μιλάει ανάλογα με την ηλικία, το επίπεδο, τις γνώσεις, τη σχέση του με τον συνομιλητή

Το κάθε παιδί έχει το δικό του τρόπο και ρυθμό ανάπτυξης. Κάποια παιδιά δεν ακολουθούν τα τυπικά στάδια ανάπτυξης της επικοινωνίας και της γλώσσας.

18 μηνών
 Εάν παρατηρήσετε ότι το παιδί δεν αντιδρά σε ήχους, ελέγξτε τν ακοή του.
 Εάν το παιδί σταματήσει να μιλάει
 Εάν χρησιμοποιεί δυσκατάληπτες λέξεις

2 ετών
 Όταν το λεξιλόγιο είναι 8-10 λέξεις
 Όταν η ομιλία είναι δυσκατάληπτη
 Όταν δεν εκτελεί απλές εντολές
 Όταν δεν χρησιμοποιεί καθόλου ρήματα, άρθρα

3 ετών
 Όταν η ομιλία είναι δυσκατάληπτη
 Όταν δεν χρησιμοποιεί άρθρα, ρήματα, επίθετα, πληθυντικό αριθμό
 Όταν δεν χρησιμοποιεί απλές προτάσεις
 Όταν δυσκολεύεται να διηγηθεί απλά γεγονότα

4 ετών:
 Όταν χρησιμοποιεί απλές προτάσεις χωρίς σωστή δομή, π.χ. «όχι φάω»
 Όταν αφαιρεί συλλαβές σε πολυσύλλαβες λέξεις
 Όταν δυσκολεύεται να αρθρώσει όλα τα σύμφωνα ή κάποια απλά συμπλέγματα (κλ, πλ, βλ)

5 ετών:
 Όταν το λεξιλόγιο είναι φτωχό
 Όταν χρησιμοποιεί προτάσεις με λιγότερες από 8 λέξεις με σωστή δομή