Οι Διαταραχές Αυτιστικού Φάσματος (ΔΑΦ), είναι μία ομάδα διαταραχών που επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο το άτομο επικοινωνεί και σχετίζεται με τους ανθρώπους γύρω του.
Τα παιδιά με ΔΑΦ δυσκολεύονται να φανταστούν τι σκέφτονται και πώς νιώθουν οι άλλοι άνθρωποι, να βάλουν δηλαδή τον εαυτό τους στην θέση του άλλου.
Είναι πιθανόν να πιστεύουν πως οι άλλοι άνθρωποι σκέφτονται, νιώθουν και πιστεύουν το ίδιο με εκείνους. Τα παιδιά με ΔΑΦ μπορεί να διαφέρουν σε πολύ μεγάλο βαθμό μεταξύ τους και αυτός είναι ο λόγος που χρησιμοποιείται ο όρος του φάσματος για την περιγραφή της διαταραχής.
Οι ΔΑΦ παρουσιάζονται πιο συχνά στα αγόρια από ότι στα κορίτσια και παρόλο που ξέρουμε ότι είναι νευρολογικής προέλευσης και επηρεάζουν την λειτουργία και οργάνωση του εγκεφάλου, δεν έχουν βρεθεί τα ακριβή αίτια. Οι διαταραχές που ανήκουν στην ομάδα των ΔΑΦ είναι οι εξής
• Σύνδρομο Asperger • Αυτισμός υψηλής λειτουργικότητας • Κλασικός αυτισμός ή σύνδρομο Kanner • Άτυπος αυτισμός • Διάχυτη Αναπτυξιακή Διαταραχή-μη αλλιώς προσδιοριζόμενης (PDD-NOS)
Οι ΔΑΦ χαρακτηρίζονται από δυσκολίες στους ακόλουθους τρεις τομείς (τριάδα δυσκολιών):
1. ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ Οι δυσκολίες στη γλώσσα κυμαίνονται από πλήρη απουσία λόγου έως πολύ καλό επίπεδο έκφρασης. O λόγος όμως παρουσιάζει στην πλειονότητα των περιπτώσεων κάποιες ιδιομορφίες. Πολλά από τα παιδιά με ΔΑΔ έχουν δυσκολία να εκφράσουν τις ανάγκες τους ή να απαντήσουν σε μία ερώτηση, δεν είναι σε θέση να αφηγηθούν ένα περιστατικό που τους έχει συμβεί ή επαναλαμβάνουν λέξεις ή φράσεις που έχουν ακούσει (πχ. μπορεί να πει «θέλεις νερό;» για να ζητήσει νερό). Πολλά παιδιά επίσης αντιλαμβάνονται τη γλώσσα κυριολεκτικά, δεν κατανοούν τις εκφράσεις προσώπου, τη γλώσσα του σώματος, την ειρωνεία, τα υπονοούμενα, τις μεταφορές και τις παρομοιώσεις. Μπορεί επίσης να μιλούν ασταμάτητα για κάποια συγκεκριμένα θέματα που τα συναρπάζουν όπως οι δεινόσαυροι χωρίς να δίνουν σημασία στο αν όσα λένε ενδιαφέρουν τον συνομιλητή τους.
2. ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗ Σε αυτόν τον τομέα οι δυσκολίες των παιδιών με ΔΑΦ μπορεί να κυμαίνονται από πλήρη αδιαφορία προς τους άλλους έως απεγνωσμένη επιθυμία να κάνουν φίλους. Δεν κατανοούν όμως τους κοινωνικούς κανόνες και τη συμπεριφορά ή τα συναισθήματα των άλλων με αποτέλεσμα να μην επιτυγχάνουν πάντα τη δημιουργία φιλικών σχέσεων. Ακόμη δυσκολεύονται να γενικεύσουν κεκτημένες κοινωνικές δεξιότητες σε νέα κοινωνικά πλαίσια.
3. ΑΚΑΜΨΙΑ ΣΚΕΨΗΣ Τα παιδιά με ΔΑΦ δυσκολεύονται να αντιληφθούν τον κόσμο που τα περιβάλλει, γι’ αυτό και προσπαθούν να διατηρούν το περιβάλλον τους σταθερό (πχ. μπορεί να επιμένουν να κάθονται τα μέλη της οικογένειας στην ίδια ακριβώς θέση κάθε μέρα κατά τη διάρκεια του φαγητού). Το συμβολικό τους παιχνίδι (πχ. χρήση μπανάνας ως τηλεφωνική συσκευή) είναι περιορισμένο.
ΓΕΝΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ
• Κερδίστε την προσοχή του παιδιού λέγοντας το όνομά του/της πριν αρχίσετε να του μιλάτε. Μειώστε τους θορύβους (π.χ. τηλεόραση, ραδιόφωνο), οπτικά ερεθίσματα (π.χ. έντονα χρώματα στους τοίχους, πολλά διακοσμητικά στο χώρο) που πιθανώς να του αποσπούν την προσοχή ώστε να συγκεντρώνεται σε αυτά που του λέτε.
• Μιλήστε με απλές λέξεις και φράσεις. Να είστε σύντομοι και περιεκτικοί (είναι προτιμότερο να πείτε «Γιώργο, παλτό» από το να του πείτε «Γιώργο ήρθε η ώρα να φύγουμε, βάλε το παλτό σου σε παρακαλώ»). Αποφύγετε τις μεταφορικές φράσεις (π.χ. «βρέχει καρεκλοπόδαρα»), την ειρωνεία και τον σαρκασμό.
• Μην υπόσχεστε πράγματα που δεν μπορείτε να τηρήσετε.
• Αντί να πείτε στο παιδί σας τι δεν πρέπει να κάνει, πείτε του/της τι πρέπει να κάνει (πχ αντί να πείτε «μην πετάς τα παιχνίδια σου εδώ κι εκεί» πείτε του «βάλε τα παιχνίδια σου μέσα στο κουτί»).
• Δώστε στο παιδί περισσότερο χρόνο να απαντήσει σε μια ερώτηση ή να ακολουθήσει οδηγίες.
• Να είστε πολύ συγκεκριμένοι μαζί του/της ιδιαίτερα με έννοιες όπως ο χρόνος (π.χ. αντί να πείτε «θα πάμε στην παιδική χαρά αργότερα» πείτε «θα πάμε στην παιδική χαρά στις τρεις» ή αν δε γνωρίζει την ώρα πείτε «θα πάμε στην παιδική χαρά μετά το φαγητό»)
• Δομήστε/ Οργανώστε με τρόπο ξεκάθαρο την ημέρα του /της ώστε να γνωρίζει τι πρόκειται να συμβεί στη συνέχεια. Χρησιμοποιείστε όσο είναι δυνατόν οπτικά ερεθίσματα-εικόνες για να εξηγήσετε στο παιδί τι θα γίνει. Με αυτόν τον τρόπο μειώνετε το άγχος του/της.
• Εξηγήστε οποιαδήποτε αλλαγή στη ρουτίνα του παιδιού εκ των προτέρων πριν αυτή συμβεί ώστε να μειώσετε το άγχος του.
Μπάρλου Έφη, Παιδοψυχίατρος, Λασκαρίδη Κατερίνα, ψυχολόγος, Αγγελίδη Ελένη
|